۱۱۹- و امّا ذكر ديگری وجود دارد كه واقعه ای جمعی بين مؤمنان ذاكر است كه منجر به نزول ذكری پايدار می شود به مصداق اين آيه در سوره مجادله كه چون عده ای از مؤمنان گرد هم آيند و اسرار خود را نجوا كنند خدا با آنان خواهد بود و همواره تا قيامت با آنان خواهد ماند. اين نوع ذكر مربوط به محفل انس و حلقه اهل ذكر و عرفان است كه معمولاً عده ای مريدان بر گرد شيخ ذكر خود جمع می آيند و دلها را بر محورش متحد می كنند كه منجر به نزول ذكری می شود كه اين ذكر گاه به شهود می انجامد. بهرحال طبق آيه مذكور ذكری كه حاصل می آيد دائمی است چون می فرمايد «هركجا كه باشند با آنهاست» و اين عين مصداق دائم الذكر بودن است كه دل خانه خدا شده است و دائماً به ياد خدا و با او همزيست شده اند.
۱۲۰- ياد خالصانه خدا در هر جمع واقعاً مؤمنانه و ذاكرانه منجر به ذكری برتر می شود اهميت نماز جماعت از همين بابت است بشرط آنكه اقامه صلوة به نيت ذكر يعنی تقرب الی الله و بلكه لقاءالله باشد نه صرفاً بقصد انجام فريضه و ثوابهای آن. بشرط آنكه امام جماعت هم انسانی اهل ذكر باشد قلباً! و اينكه يكی از شروط واجب امام جمعه عادل بودن اوست عدل بمعنای علوی آن يعنی مقيم در جايگاه الهی خود بودن كه عين اهل دل و الساعه بودن و دائم الذكر بودن می باشد. يعنی اگر يكی قلباً اهل ذكر باشد چون مؤمنانی گرد او آيند به ذكر می رسند و اين تعالی درجه ذكر تا لقاءالله است. فقط لقای وجه رب است كه در اهلش منجر به ذكری ابدي و روحی می شود كه چنين فردی را ذاكر گويند كه حامل علم وحی است (در قرآن كريم) و در عاليترين مقامات معنوی قرار دارد.
۱۲۱- اصلاً ديدار مؤمنان يكی از شرايط هميشگی پيدايش ذكر است تا آنجا كه آمده «چون مؤمنی به ديدار مؤمنی رود خدا ديدار می شود»- و اهميت و توصيه های فراوانی كه درباره ديدار بزرگان معنوی آمده از همين روی است كه مولّد ذكر است يعنی دل را به ياد خدا می اندازد. و اصلاً يكی از علائم اوليای ذاكر اينست كه ديدارشان فرد ديدار كننده را به ياد خدا می اندازد و دل چنين يادی را به آسانی فراموش نمی كند و اين ارزشی عظيم است كه در اينصورت دل آدمی از هر شركی پاك می شود چون ياد خدا در دل رخ دهد غير خدا می رود و اين فتح و اجابت و نجات بزرگی است زيرا ذكر موتور محركه كارخانه خلق جديد انسان است كه انسان را قرآنی و اهل قلم حق می سازد.
۱۲۲- پس ديدار مؤمنان اهل ذكر حجی است رايگان و قطعی! زيرا چه بسا انسان ممكن است به طواف خانه كعبه برود و باز هم دلش ذاكر نشود ولی ديدار انسانی زنده كه حامل ذكر است و خدا با اوست بدون شك دل را منقلب و زنده و ذاكر می سازد و اين بزرگترين واقعه ای است كه می تواند در زندگی برای آدمی رخ دهد چرا كه انسانی كه ذاكر شد يعنی با خدا شده و با خدا زندگی می كند بشرط آنكه پس از دريافت قلبی ذكر، به منی كردن آن نپردازد و شيطانی اش نسازد. بسياری از اشقياء و ظالمان بزرگ تاريخ حاصل چنين واقعه ای بوده اند آنانكه با رسول خدا يا ائمه هدی ديدار داشته و قلبشان ذاكر شده و سپس به منی كردن آن پرداخته اند مثل ابوسفيان و معاويه و عمرعاص و ابن ملجم و امثالهم.
