معمای علم حدیث
براستی ملاک تشخیص حديث راست از دروغ چیست؟ این واضح است که اگر پیامبر اکرم (ص) تمام عمرش را جز حرف زدن هیچ کاری نمی کرد و حتی در خواب هم حرف میزد نمی توانست این همه حديث بگوید.
همین یک دلیل کافی است که در جستجوی میزانی برای تشخیص باشیم بخصوص که صدها حديث متناقض هم درباره امور واحد وجود دارد.
بدون شک میزان تشخیص حديث راست از دروغ چیزی جز عقل و تجربه نمی تواند بود زیرا سنت و عترت هم یک روایت تاریخی است و درست مثل حديث نیازمند محکی برای راستی یا ناراستی می باشد که آنهم جز به واسطه عقل و تجربه ممکن نمی آید.
به هر حال هر سخن و حدیث از هر فردی در گذشته مستلزم عقلانيت شنونده و خواننده است و عقل محک اول و آخر بشر است.
و تردید ناپذیرترین و جهانی ترین و نامشروط ترین میزان است که فراسوی هر باور و راست و دروغی قرار دارد. پس علم حدیث چیزی جز عقلانیت نمی تواند بود و هیچ عقلانیتی هم مطمئن تر از معرفت نفس و تجربه فردی نیست. پس علم حدیث بدون معرفت نفس یک دام فریبنده و خطرناکی است.
خداوند هم عقل را مقدم بر دین و درب ورود بر آن خوانده است. بنابراین در جهان هستی برای آدمی، چیزی مطمئن تر و مقدس تر از عقل و تجربه شخصی نمی تواند بود . که مطمئن ترین و مقدس ترینش نیز خودشناسی است.
زیرا هیچ چیزی به اندازه خود فرد به او نزدیک تر نیست و خود هر کسی اگر بخواهد به خود راست بگوید راستگوترین است. پس عقل کل و علم اليقين هم همان معرفت نفس است.
بنابراین در علوم دینی و حوزه های علمیه ما نیز اساس کار بایستی بر معرفت نفس باشد و گرنه چیزی جز ش ات حاصل نمی آید و قداستی میان تهی که با کمترین استدلال فرو می پاشد.